Động cơ chia sẻ trên mạng Facebook của thanh niên

31/07/2023

(Tamly) - Bất kể hành vi nào của con người cũng được thúc đẩy bởi một hoặc nhiều động cơ khác nhau. Hành vi chia sẻ trên mạng Facebook cũng vậy. Kết quả khảo sát của chúng tôi cho thấy hành vi chia sẻ trên Facebook của thanh niên được thúc đầy bởi một số động cơ như: thể hiện bản thân, xây dựng mối quan hệ, để được trợ giúp và trao đổi các thông tin, kiến thức về học tập và công việc.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, việc chia sẻ trên mạng xã hội của người dùng mạng cũng được thúc đẩy bởi các động cơ khác nhau như lợi ích cộng đồng của một tổ chức (Ardichvili, Page và Wentling, 2003; Wasko và Faraj, 2000); muốn được nâng cao hình ảnh bản thân bằng việc cải thiện danh tiếng về nghề nghiệp (Wasko và Faraj, 2000), thỏa mãn cảm giác về sự đóng góp của mình/ thỏa mãn cảm giác mạnh mẽ rằng bản thân là một thành viên trong nhóm (Preece, Nonnecke và Andrews, 2004). Facebook là một mạng xã hội gần như ra đời sớm nhất và nhanh chóng thu hút nhiều đối tượng và nhiều lứa tuổi khác nhau, trong đó có thanh niên. Chính vì vậy, chia sẻ trên Facebook cũng là một hành vi có ý định, mục đích. Vậy, điều gì khiến thanh niên hiện nay chia sẻ trên Facebook?

Kết quả điều tra trên 616 thanh niên tại Hà Nội và Thừa Thiên Huế (vào năm 2022) đã cho những kết quả đáng ghi nhận như sau:

Trong 4 nhóm động cơ thường thấy khi thanh niên chia sẻ trên Facebook (bao gồm: 1/ Thể hiện bản thân, 2/ Xây dựng mối quan hệ; 3/ Được trợ giúp; và 4/ Trao đổi), hầu như không có động cơ nào là nổi trội, có sức thúc đẩy quá mạnh mẽ đối với họ trong việc chia sẻ. Điểm trung bình của các nhóm động cơ dao động trong khoảng 2,51 - 2,76/4; trong đó, động cơ trao đổi các thông tin, kiến thức về học tập và công việc, và động cơ xây dựng mối quan hệ đúng với thanh niên nhiều hơn, hay nói cách khác đây là hai nhóm động cơ có tính thúc đẩy mạnh hơn khi thanh niên chia sẻ trên mạng xã hội. Để xây dựng mối quan hệ, thanh niên có nhu cầu duy trì kết nối với bạn bè, với người thân; đồng thời họ cũng có nhu cầu xây dựng và phát triển thêm mạng lưới bạn bè. Đặc trưng của tuổi trẻ, tuổi thanh niên chính là sự sôi nổi, ưa thích những hoạt động giao lưu, kết giao. Vì vậy, mạng Facebook cũng là một trong những kênh giao lưu thú vị. 

Kết quả cũng cho thấy một số khác biệt theo các tiêu chí:

- Nam thanh niên có xu hướng chia sẻ trên mạng xã hội vì nhu cầu giao lưu, xây dựng các mối quan hệ nhiều hơn so với nữ thanh niên, đồng thời họ cũng có nhu cầu trao đổi các kiến thức phục vụ công việc, học tập nhiều hơn so với nữ. Có sự tương đồng về động cơ thể hiện bản thân giữa hai nhóm này.   

 - Những thanh niên đang đi học có chiều hướng chia sẻ bởi thỏa mãn nhu cầu xây dựng các mối quan hệ ít hơn so với thanh niên đang đi làm; trong khi đó, thanh niên đang đi làm cũng có xu hướng chia sẻ để thỏa mãn động cơ thể hiện/ xây dựng hình ảnh bản thân trên Facebook hơn so với sinh viên. Thêm nữa, mặc dù số liệu không cho thấy có sự khác biệt ở các động cơ còn lại giữa 2 nhóm này, nhưng điểm trung bình của động cơ tìm kiếm sự trợ giúp khi cần, sự hỗ trợ về mặt cảm xúc và thỏa mãn nhu cầu trao đổi kiến thức của nhóm thanh niên đi làm đều cao hơn so với nhóm sinh viên. Những kết quả dù có sự khác biệt hay không khác biệt có ý nghĩa thống kê thì sự chia sẻ của những thanh niên đi làm có những động cơ rõ rệt hơn, thể hiện rõ ý định, mục tiêu mà họ cần được thỏa mãn khi chia sẻ trên mạng xã hội.

- Có một điểm khá đặc biệt: Dường như có sự thống nhất chung về những động cơ trong hành vi chia sẻ của thanh niên ở các địa bàn, khu vực sinh sống khác nhau. Dù ở Hà Nội hay Thừa Thiên Huế, dù ở khu vực nông thôn hay thành thị, với phép đo sử dụng tỉ lệ % và điểm trung bình cũng đều cho thấy sự tương đồng giữa thanh niên các nhóm. Có lẽ đây là đặc điểm tâm lý chung mang nét đặc trưng của lứa tuổi mà không bị những yếu tố về môi trường sống, địa bàn sống chi phối.

Tóm lại, xây dựng mối quan hệ và trao đổi các thông tin, kiến thức về học tập và công việc là hai động cơ thúc đẩy thanh niên chia sẻ trên Facebook nhiều hơn. Có một số khác biệt ở một số động cơ giữa nam và nữ, giữa thanh niên đã đi làm và sinh viên tạo nên những nét đặc trưng riêng hành vi chia sẻ trên Facebook của các nhóm thanh niên tham gia khảo sát.

Minh Thu

(Chú thích: Số liệu trong bài viết được trích xuất từ dữ liệu của Đề tài cấp Bộ 2021-2022: “Hành vi chia sẻ trên mạng xã hội của thanh niên hiện nay” do TS. Nguyễn Thị Phương Hoa làm chủ nhiệm)

Tài liệu tham khảo:

1. Ardichvili A, Page, V và Wentling T (2003). Motivation and Barriers to Participation in Virtual Knowledge - Sharing Communities of Practice. Journal of Knowledge Management, 7 (1): 64-77.

2. Preece J, Nonnecke B và Andrews D. (2004). The Top Five Reasons For Lurking: Improving Community Experiences For Everyone. Computers in Human Behavior, 20 (2): 201-223.

3. Wasko M và Faraj S. (2000). It Is What One Does': Why People Participate and Help Others in Electronic Communities of Practice. Journal of Strategic Information Systems, 9, pp. 155-173.